Hermine de Graaf - Sleeping Beauty
GEPLAATST: 3-8-2018
Haar boek was in 35 jaar niet gelezen
Omdat ik Hermine de Graafs debuutbundel Een kaart, niet het gebied thuis
nergens kon vinden, bestelde ik via antiqbooks een ander exemplaar. En zo kreeg
ik voor een paar euro’s een puntgaaf exemplaar van de eerste druk uit 1984
(deze titel werd minstens vijfmaal herdrukt). Het omslag is alleen een beetje
verkleurd. Het boek was in 35 jaar nooit gelezen. Dat is het lot van veel
boeken.
Hermine de Graaf was een van een flink aantal bijzondere
vrouwen die in de jaren tachtig debuteerde (die fluks werden afgeserveerd door
hoogleraar Ton Anbeek als ‘de Meisjes van Tachtig’). Na een jaar of vijftien raakte De Graafs werk
uit de mode, recensenten begonnen over 'de schrijver herhaalt zichzelf' (vaak een teken van gebrek aan verbeelding bij de recensent) en misschien had zij niet de fut om het tij te keren.
Er
was ook niemand om haar daarbij te helpen. K. L. Poll, de NRC-boekenpaus die haar
eerste verhalen had geplaatst in Hollands Maandblad overleed in 1990 en zes jaar later stierf, slechts
vijftig jaar oud, haar redacteur bij Meulenhoff, Wouter Tieges, zodat ze
eigenlijk dakloos was als auteur. Het oude Meulenhoff was wel deftig, maar ook best hard.
Ik herinner me dat iemand zei dat ze ‘lichtschuw’ was, daglicht
deed pijn aan haar ogen, en daarom kwam ze niet veel onder de mensen. Ze woonde
in Drente. Dat hielp ook niet, al wordt er in die provincie veel gelezen. Ze
werd ziek en stierf na een lang ziekbed, in 2013, eigenlijk al een vergeten
auteur.
Reinjan Mulder vertelt op zijn onvolprezen blog Zahngold
hoe hij na de eeuwwisseling bij uitgeverij De Geus pogingen had gedaan om haar
werk weer onder de aandacht te brengen, onder meer met een uitgave van haar
verzamelde verhalen. Een begerenswaardig boek dat nauwelijks verkocht. Nog steeds leverbaar. Wie in haar
werk was geinteresseerd had het immers al. Manon Uphoff schreef in De Groene een
hartstochtelijk stuk bij De Graafs overlijden. Het heeft niet geholpen.
Is haar werk niet meer van deze tijd? Auteurs met De
Graafs immense vocabulair zie je nu niet meer, dat is zeker. Maar er worden
jaarlijks auteurs opnieuw gelanceerd die niet meer van deze tijd zijn. Zie het enthousiasme
voor de vertaling van Look Homeward,
Angel van Thomas Wolfe, maar ja, dat was een man die zijn vrouw sloeg en
boeken van duizenden pagina’s schreef.
De Graaf had geen duizenden pagina’s nodig. Zij heeft een
paar romans geschreven, maar ze was in aanleg een korte-verhalenschrijver van
het allerhoogste peil. Zij kon in één alinea een wereld neerzetten, vaak een
wereld van jonge vrouwen of meisjes die voor een ogenschijnlijk onmogelijke
taak staan.
Terwijl hun kindertijd nog binnen handbereik ligt, worden
ze overweldigd door tienerfantasieën van vrouwelijke almacht (moeders komen er
in dit proza niet best vanaf). Ze moeten hun plaats in wereld veroveren. Als
deze jonge heldinnen ooit hun strijd tegen de volwassen wereld opgeven, gebeurt
dit op een punt dat ver buiten het tjdsbestek van De Graafs verhaal ligt.
En toch zijn De Graafs heldinnen echte winnaars, en dat
komt door de kracht van hun overtuiging. Op dezelfde manier reikt hun strijd
veel verder dan puberale perikelen, doordat De Graafs verbeelding en taal er
een universele dimensie aan geeft. In de verte is het dezelfde materie als in Salingers Catcher, en De Graafs beste werk is beter want zij zwelgt niet. Het is jammer dat onze jongste generatie schrijvers de Catcher kan dromen, maar onbekend is met De Graaf, omdat die niet de aura van internationaal succes heeft. Al was het maar als uitdaging om de taal beter te leren kennen.
Toen ik op de middelbare school zat, had iedereen het
verhaal ‘De binocle’ van Louis Courperus gelezen, want dat stond in de
toenmalige schoolbloemlezing van dienst (Lodewick). Ik heb geen idee of zulke bloemlezingen nog bestaan, maar in een ideale wereld zou iedere zestienjarige op school De Graafs titelverhaal ‘Een kaart,
niet het gebied’ moeten lezen. Zo bestrijd je de ontlezing. Literair is het van wereldniveau, de absolute top, het is onweerstaanbaar geestig en
tegelijk aangrijpend. En het is een prachtige plattegrond van wat er
allemaal leeft in een tiener. En hopelijk blijft daar later ook iets van leven, want anders had De Graaf dit verhaal niet geschreven
3 augustus 2018
|
