Beatrijs Ritsema
GEPLAATST: 19-3-2023
Beatrijs Ritsema en de gave voor intimiteit
Toen ik Beatrijs Ritsema leerde kennen, vijfentwintig
jaar geleden, kende ik haar al. Mijn vader was een fan van de column die zij in
de jaren tachtig op de achterpagina van NRC Handelsblad schreef. Het was het
eerste wat hij las. Ritsema overleed 16 maart 2023, aan de gevolgen van
longkanker. Ze was tot haar laatste week blijven werken, aan haar vaste rubriek
in Trouw.
Ik kan me wel vleien dat Beatrijs en ik een speciale band
hadden, ogenschijnlijk las ze alles wat ik schreef en ze liet het me altijd
weten. Maar ik weet zeker dat ze dat had met veel collega’s, want zo was
Beatrijs. Ze had een bijzondere gave voor intimiteit. Ik zie nog haar
glimlach terwijl ze zich bewoog door een groep mensen, die ze natuurlijk
allemaal al jaren kende, want Beatrijs kende iedereen.
kraambezoek
Bij haar thuis was het gezellig, ik mocht Maarten ook
graag, en ze kwam soms ook bij mij op bezoek. Dat was best bijzonder want ik
woon niet in Amsterdam. Ze kwam mijn pasgeboren dochter begroeten toen ik vader werd. We praatten over
het vak, uiteraard, over onze kinderen (die in haar geval al volwassen zijn),
boeken, ze was op een gegeven moment klassieke muziek gaan ontdekken. We
praatten over haar Leidse tijd, over Latijnse grammatica (haar zoon Felix is
classicus in ruste, net als ik). Ze wist wat er bij mij speelde.
Af en toe schemerde er in haar proza iets door van haar
jeugd. Beatrijs was een Shell-kind, ze was geboren in Tunis en opgegroeid in
verschillende verre landen. In de jaren negentig zat ze vijf jaar in Washington,
toen Maarten correspondent was voor NRC.
zeurende mensen
Ze schreef eens een aangrijpend stuk over hoe haar jongste
zusje op zestienjarige leeftijd omkwam bij een dom fietsongeluk en wat dat
betekende voor haar familie, zeker toen haar vader een paar jaar later ook verongelukte. Beatrijs deed nooit moeilijk over schrijven, maar
dat stuk zal haar moeite hebben gekost, want over zichzelf schrijven deed ze
niet graag. Daarom werd het eigenlijk een stuk over haar moeder en vader.
Als je Beatrijs’ naam googelt plus zus, krijg je allerlei
stukjes van haar adviescolumn in Trouw, gezeur van zeurende mensen, maar niet
Beatrijs’ eigen verhaal. Het is net Beatrijs. Ik ga me nu afvragen of ik me
maar inbeeld dat ze dit verhaal heeft geschreven. Misschien combineer ik wat ze
mij vertelde in mijn hoofd tot een stuk dat ze nooit heeft willen schrijven.
verhaal
Ik vroeg haar er vaak om, om meer te schrijven over
zichzelf, over haar jeugd. Om de vertellende vorm op te zoeken. Maar daar had
ze geen zin in. Niemand zat daarop te wachten. Tot jij het hebt geschreven, zei
ik dan elke keer. Zo werkt het met boeken. Ze scheppen hun eigen vraag. Nu zal
dat boek er nooit van komen. In plaats daarvan schreef ze haar dikke
etiquetteboek, een gigantisch karwei dat ik altijd zag als haar manier om af te
rekenen met de vormeloze jaren zeventig waarin we opgroeiden.
Van het Reve
Ook in die beperkingen was Beatrijs Ritsema een van de
belangrijkste opvolgers van Karel van het Reve en diens ontnuchterde kijk. Ik
herinner me een prachtig stukje dat begon met Beatrijs die als kind voor haar
moeder boodschappen ging doen, enthousiast gooide ze haar boodschappennetje de
lucht in. Vrijheid! En het bleef hangen in een boom. Dat was een les. Beatrijs
was de archetypische oudste dochter die je om een boodschap kon sturen. Dat
netje liet haar zien dat het niet zo had gehoeven. Voor mij was de les dat ze
vaker zulke dingen moest schrijven maar dat deed ze niet.
advies Als ik eerlijk ben was ik niet zo’n liefhebber van haar adviesrubriek 'Moderne manieren'
in Trouw en de weg van de minste weerstand die ik erin zag. Ze schreef iedereen terug die met een vraag kwam, en die rubriek was het laatste wat ze deed, ook op haar ziekbed. Voor Beatrijs was 'Moderne manieren' heel belangrijk. Toch... onder vier ogen,
waarvan er nu twee niet meer kijken, waren we het er over eens dat advies vragen vaak vragen was naar de bekende weg. Mensen hadden helemaal geen advies nodig. Je kon beter maar doen, en als mensen
er wat in zagen deden ze het ook zo. Met haar vriendelijkheid, ijver en
vanzelfsprekende fatsoen was Beatrijs een voorbeeld.
19 maart 2023
|
